“Deportasiya olunan azərbaycanlıların Qarabağda məskunlaşmasına icazə verilmədi”
Bu gün Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti veriliş efirə gedib.
Rakus.az xəbər verir ki, jurnalist Rufik İsmayılovun müsahibi iqtisad elmləri doktoru, professor, sabiq maliyyə naziri Əvəz Ələkbərov olub.
O, anadan olduğu Çəmbərək rayonunun Cil kəndindən söhbət açıb. Bildirib ki, gözəl və füsunkar təbiəti, barlı-bəhrəli bağları, məhsuldar torpağı ilə daim xatirələrində yaşatdığı Cil kəndini tez-tez yuxularında görür. Ə.Ələkbərov Cil sakinlərinin zəhmətkeşliyindən, doğmalığından danışıb. Bildirib ki, Qərbi Azərbaycanda hər addımda ermənilərin ayrı-seçkiliyinə məruz qalan, onların yaratdıqları süni çətinliklərlə üzləşən, hətta ikinci dərəcəli insan kimi qarşılanan soydaşlarımız yaranmış vəziyyətdən yeganə çıxış yolunu təhsil almaqda görüblər. Bundan irəli gələrək, dərslərini yaxşı oxumaq, ali məktəbə qəbul olmaq yeniyetmə və gənclərin əsas hədəfi olub. Cil kənd sakinləri ali təhsil alan gənc həmkəndlilərinə xüsusi hörmət və rəğbətlə, böyük ümidlə yanaşıblar.
Ötən əsrdə Qərbi Azərbaycanda törədilən soyqırımı və deportasiyalara toxunan professor Ə.Ələkbərov 1918-1920-ci illərdə silahlı daşnak-erməni quldur dəstələri tərəfindən Cil kəndində böyük qırğınlar törədildiyini dilə gətirib. Alimin sözlərinə görə, sonrakı dövrlərdə də bölgədə yaşayan azərbaycanlılar təqib olunub, doğma el-obasınından didərgin salınıb. O, buna nümunə kimi 1948-1953-cü illərin deportasiyasını misal çəkib. Qeyd edib ki, Qərbi Azərbaycanda səfalı təbiətində yaşayan sakinləri yük vaqonlarında, hətta ev heyvanları ilə birlikdə Sovet Azərbaycanının aran rayonlarına daşıyıblar. Bu məcburi köçə məruz qalan azərbaycanlıların böyük hissəsi iqlimi dəyişdiyinə, şəraitsizliyə və digər qeyri-insani rəftarlara görə dünyasını dəyişib. Deportasiya olunanların bəzisi məskunlaşdığı əraziyə zamanla uyğunlaşsa da, bir qismi Stalinin ölümündən sonra təkrar ata-baba torpağına qayıdıb, yeni yurd-yuva salıb. Lakin erməni millətçiləri 1980-ci illərin sonunda onları yenidən deportasiyaya məruz qoyublar.
Professor Ə.Ələkbərov 1988-ci il deportasiyasına kimi ata-anasının Cil kəndində yaşadığını diqqətə çatdırıb. Deyib ki, həmin ilin noyabr-dekabr aylarına qədər soydaşlarımız daim ermənilərin təzyiqləri, fiziki-mənəvi zorakılıqları ilə üzləşiblər. Alimin sözlərinə görə, hətta Cil sakinləri gecələr kənddə növbə çəkiblər ki, yaşayış məntəqəsinə ermənilər hücum edəndə onların qarşısını zamanında ala bilsinlər, qadın, uşaq və qocalar qorunsun, təsərrüfata və evlərə ziyan dəyməsin, ölüm-itim olmasın.
O, Əbdürrəhman Vəzirov hakimiyyətinin deportasiya olunan azərbaycanlıların Qarabağda məskunlaşdırılmasına qarşı çıxmasından təəssüf hissi ilə danışıb. Söyləyib ki, həmin dövrdə təkcə Çəmbərək rayonunu 20 mindən çox azərbaycanlı zorla tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Professorun qənaətincə, əgər o vaxt Qərbi azərbaycanlıların heç olmasa 50 min nəfəri Qarabağda məskunlaşdırılsaydı, sonrakı illərdə 20 faiz ərazimizin işğal faktı yaşanmazdı.
Sabiq maliyyə naziri Qərbi Azərbaycan iqtisadiyyatının formalaşmasında soydaşlarımızın oynadığı mühüm roldan da bəhs edib. Bildirib ki, sovet dövründə kənd təsərrüfatında azərbaycanlıların payı və zəhməti 85 faiz təşkil edib. Onun sözlərinə görə, əgər təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə ata-baba yurda qayıtmaq mümkün olacaqsa, azərbaycanlılar o torpaqları dirçəldə, oraya yenidən həyat qaytara, iqtisadiyyatı inkişaf etdirə bilərlər. Çünki hər bir Qərbi azərbaycanlı tarixi torpaqlarımıza qayıtmaq ümidi ilə yaşayır, öz el-obasını çox sevir. İndiki Ermənistan rəhbərliyi bu barədə ciddi-ciddi düşünməlidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycan İcmasında bir qrup ziyalı ilə görüşməsindən söhbət açan professor Ə.Ələkbərov vurğulayıb ki, ölkə rəhbərinin həmin tədbirdə səsləndirdiyi fikirlər dünya azərbaycanlıları üçün mühüm mesajdır. Alimin sözlərinə görə, dövlət başçısının ideya və təşəbbüslərinin reallığa çevrilməsi üçün ciddi tədqiqatlar aparılmalı, Qərbi Azərbaycan həqiqətləri bütün dünyaya çatdırılmalı, tarixi torpaqlarımıza dönmək üçün sivil qaydada mübarizəmizi davam etdirməliyik.
Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri – qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.
Veriliş mayın 20-də saat 19:30-da Baku Tv-nin efirində və saat 21:30-da “YouTube” kanalında yayımlanıb.
