Ştirlis kimi davranan Paşinyan – İrəvanın çobanyastığı siyasəti – TƏHLİL

Ermənistan hakimiyyəti çobanyastığı ləçəklərinin “olar, olmaz”ına, “sevir, sevmir”inə uyğun siyasət yürüdür. Hərdən inandırıcı açıqlamalar verir. Onda belə təəssürat yaranır ki, rəsmi İrəvana etibar edib, etimad göstərmək olar. Elə bu haldan çox keçmədən vəziyyət dəyişir. Qazanacağı etibarı belə yarı yolda itirir.

Keçmiş sovet məkanında Rusiyanın təşəbbüsü və patronluğu ilə yaranan bütün təşkilatların fərqinə baxmadan ilk üzvlərindən biri Ermənistan olub. Başqa sözlə Moskvanın ayağını qoyduğu yerə İrəvan başını qoyub.

MDB, Avrasiya İqtisadi İttifaqı, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının təsisçilərindən sayılır.

Son illər İrəvanla KTMT arasında münasibət pozulur. Ermənistan hakimiyyəti bu təşkilatdan gah çıxacağını, gah da orada fəaliyyətini donduracağını bildirərək qeyri-müəyyən vəziyyətdə münasibət saxlayır.

Oktyabrın 8-də Moskvada MDB-yə üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının zirvə toplantısı keçirilib.

Tədbirdə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da iştirak edir. Çox maraqlıdır, düz bir il öncə, oktyabrın 13-ü Bişkekdə keçirilən MDB sammitində o, iştirak etməyib. Bu barədə Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarova məlumat vermiş Nikol Paşinyan tədbirə qatılmamasının səbəblərini telefon vasitəsi ilə söyləmişdi. Ancaq bu barədə ictimaiyyətə heç sonradan da məlumat verilməyib. Qeyd edək ki, daha əvvəl Ermənistan XİN başçısı Ararat Mirzoyanın da MDB Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclasında iştirak etməyəcəyi məlum idi.

Deməli, bir əvvəl Ermənistan hökumətinin başçısı qurumun Zirvə toplantısını boykot edib. Həmin görüşə ölkənin xarici işlər naziri qatılıb.

Oktyabrın 7-də MDB-yə üzv dövlətlərin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının yığıncağı keçirilib. Toplantıda “Avrasiyada təhlükəsizliyinin təmin edilməsi prinsipləri haqqında” və “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında” bəyanatlar qəbul edilib.

Tədbirdə iştirak edən Ararat Mirzoyan isə bu sənədlərə imza atmayıb.

Bu barədə Ermənistanın xarici siyasi kursunun həyata keçirən XİN-in baş sözçüsü Ani Badalyan (o özünü bəzən Rusiya XİN-in mətbuat katibi Mariya Zaxarovanı yamsılayır-red.) deyib: “Söhbət iki bəyanatdan gedir: “Avrasiyada təhlükəsizliyin təmin edilməsi prinsipləri haqqında” və “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında”.

“Söhbət iki bəyanatdan gedir: “Avrasiyada təhlükəsizliyin təmin edilməsi prinsipləri haqqında” və “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında”, – Ani Badalyan deyib.

“Avrasiyada təhlükəsizliyin təmin edilməsi prinsipləri haqqında” bəyanatda bildirilir ki, Birlik ölkələri Avrasiya məkanında sabitliyin təmin edilməsi üçün BMT Nizamnaməsinə əsaslanan beynəlxalq hüquq sisteminin qorunmasının vacibliyini, qayda, standart və normaların tətbiqinin yolverilməzliyini dərk edir.

Sənəddə qeyd edilib ki, dövlətlərarası ziddiyyətlərin əsas səbəblərini aradan qaldırmaqla münaqişə potensialını azaltmaq üçün siyasi və diplomatik tədbirlərə əsaslanmalı olan qlobal və regional çağırışlara, təhlükəsizlik təhdidlərinə kollektiv cavab axtarışında beynəlxalq ictimaiyyətin konsolidasiyasına çağırışdan ibarətdir: “MDB-yə üzv dövlətlər təhlükəsizlik, iqtisadiyyat, mədəniyyət və digər sahələrdə Avrasiya qarşılıqlı fəaliyyət arxitekturasının çoxqütblü reallıqlara uyğunlaşdırılmasının tərəfdarıdırlar”.

Bəyanatda o da vurğulanıb ki, Avrasiyada bərabər və bölünməz təhlükəsizlik arxitekturasının yaradılmasına, hərbi-siyasi vəziyyətin davamlı və uzunmüddətli sabitləşdirilməsinə, habelə mövcud münaqişələrin nizamlanmasına və yeni regional münaqişələrin qarşısının alınmasına əməli töhfə verməyə hazır olmaqdan bəhs edilir və s.

Bu kimi prinsiplər beynəlxalq hüquqa və BMT-nin nizamnaməsinə zidd deyil. Sual yaranır – İrəvan təmsilçiləri niyə bu bəyanata imza atmayıb? Halbuki, bu ölkə Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvüdür. Hətta bir neçə gün öncə sədr ölkə kimi üzv dövlətlərin hökumət başçılarının iclasına ev sahibliyi də edib.

Yaxud “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında” bəyanatda nazirlər qeyd ediblər ki, “birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlər” dövlət, qrup və ya dövlətlər birliyi tərəfindən BMT Nizamnaməsini pozmaqla həyata keçirilən məcburetmə tədbirləri, o cümlədən istər siyasi, istər hüquqi, istər maliyyə, istərsə də iqtisadi, məcbur etmək məqsədilə istənilən formada təzyiq göstərmək deməkdir.

Bildirilib ki, bu cür tədbirlər, o cümlədən eksterritorial xarakterli tədbirlər dostluq münasibətlərinin və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın formalaşmasına kömək etmir, qlobal və regional inkişaf proseslərinə mənfi təsir göstərir.

Sənəddə hər hansı bir dövlətin birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlər qəbul etməsi BMT-nin Nizamnaməsinə və beynəlxalq hüquqa ziddir və s.

Hər iki sənəd həm də Ermənistanın indiki vəziyyətində mənafeyinə uyğundur.

Belə bir halda İrəvan nümayəndələri Moskvaya niyə gedib?

Keçmiş prezidentlər Robert Koçaryan və Serj Sarqsyan əvvəllər Moskvaya getməyi, orada tədbirlərdə iştirakı çox böyük təmtəraqla təbliğ etdirər, oradakı görüşlərdən poz verərək şəkil çəkdirərdilər.

Onda Xocalı soyqırımını təşkil etmiş bu iki yerlinin az qala yemək rasionunu belə Kremldə tərtib edirdilər. Ermənistanın sabiq prezidentləri Rusiyadan təlimat alırdılar.

Deyəsən, Nikol Paşinyan və komandası indi başqa saatlarda, fərqli menyularla yemək yeyir. Belə qənaətə gəlmək olar ki, o, təlimatları artıq Moskvadan almır. Hökumət başçısı göstərişləri və direktivləri Parisdən, Vaşinqtondan və lobbidən alır. Buna görə ona nə qədər ödədikləri məlum olmasa da, Rusiyadan belə sərt üz döndərmək, bəyanatlara imza atmamaq onun göstəriş aldığını ehtimal etməyə əsas verir. Bir il ərzində nə dəyişdi ki, MDB-nin toplantısına, şurasına bir il öncə qatılmayan Paşinyan bu dəfə həvəslə yığıncağa qatılıb.

Bir ay öncə KTMT-ni tənqid edən, Rusiyaya qarşı bəyanat verən hökumət başçısının MDB toplantısında iştirakı bəzi müəmmaların yaranmasına səbəb olur.

Ararat Mirzoyanın bəyanatlara qoşulmaması, Paşinyanın MDB toplantısında iştirakı və hər kəsə iddialı baxışı Ermənistan hakimiyyəti təmsilçilərinin fərqli mövqeyindən xəbər verir. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, bir il əvvəl belə bir tədbirə qatılmayan Paşinyan və Mirzoyan MDB iclası ilə bağlı tapşırıq alıb. Belə ehtimal etmək olar ki, onlara heç bir sənəd imzalamamaq, heç bir açıqlama verməmək, sadəcə iştirak edib, sammitin gedişindən xəbər gətirmək təlimatı verilib. Çünki rəsmi İrəvan xaricilərin təlimatı olmadan işləyə bilmir. Əvvəllər siqnalı Moskvadan, indi isə Parisdən və daha haralardan gözləyir.

Belə xüsusiyyət casuslarda olur. İnformasiya toplayır, ifşa olunmamaq, hər hansı öhdəlik götürməmək üçün heç bir sənədə imza atmırlar. Mirzoyanın bəyanatı imzalamaması həm də Ermənistanın MDB ilə münasibətləri azaltmağa yönəldiyinin göstəricisi də sayıla bilər.

Nikol Paşinyan isə Moskvaya bu səfəri zamanı özünü lap “Baharın on yeddinci anı” filminin qəhrəmanı Ştirlisə oxşadıb. O, Moskva çayı boyu velosiped sürüb: “Moskva çayı boyunca çox gözəl bir velosiped yolu var. Biz bu gün orada velosiped sürdük”. Onun velosiped məsələsi Moskvadan tapşırıq alan, faşist SD mərkəzi aparatında işləyən, sovet kəşfiyyatçısı, ştandartenfürer Maks Otto fon Ştirlisin İsveçrədə xizək sürməsini də xatırladır.

Hər halda, əldə qalan çobanyastığı ləçəyi ilə siyasət yürütmək hələ Ermənistan hakimiyyətinə fayda verir.

Sədrəddin Soltan – “Report”