“Sovet dərsliklərində heç vaxt İrəvan xanlığının adı çəkilməyib”
Bu gün Baku Tv-də Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində rus dilində növbəti buraxılış efirə gedib.
Rakus.az xəbər verir ki, aparıcı Ellada Sarvanın müsahibi Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin kafedra müdiri, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Günay Qafarova olub.
O, Qərbi Azərbaycanın coğrafi məkan kimi əhəmiyyətindən, İrəvan xanlığının yaranma tarixindən, Rusiya imperiyasının işğalından sonra Qafqaz Albaniyasının xristian abidələrinin erməniləşdirilməsindən danışıb.
Onun sözlərinə görə, mədəni irsimiz unudulmamalı və erməniləşdirilməməlidir: “İrəvan xanlığının itmiş tarixi mənbələri bərpa olunub. Əksər toponimlərin adı erməni bölgəsi yaradıldıqdan sonra dəyişdirilib. Sovet dərsliklərində heç vaxt İrəvan xanlığının adı çəkilməyib. İrəvan xanlığının məhəllələrinin adı belə dəyişdirilib”.
Dosent İrəvanda Sərdar sarayının yaranması və dağıdılması, XIX əsr Azərbaycan rəssamı Mirzə Qədim İrəvaninin İrəvan xanlığının tarixinə aid yaradıcılığı və rus rəssamlarının rəsm əsərlərində İrəvan şəhərinin necə təsvir olunması ilə bağlı fikirlərini bildirib: “İrəvan memarlığının incisi tamamilə məhv edilib. Mirzə Qədim İrəvaninin rəsmləri dünya muzeylərində saxlanılır. İrəvanın Sərdar Sarayının salonları rus rəssamı və incəsənət tədqiqatçısı Qriqori Qaqarinin əsərlərində də təsvir edilib. Etnoqrafik və memarlıq eskizləri sübut edir ki, İrəvanda çoxlu məscid və karvansaralar olub”.
G.Qafarova vurğulayıb ki, ermənilər tərəfindən Zəngəzur mahalının Urud kəndi ərazisində yerləşən qədim türk-Azərbaycan tarixini göstərən memarlıq abidələri də dağıdılıb: “Azərbaycan xalqının Qərbi Azərbaycan ərazisində mədəni irsi də məhv edilib. Stellər və qəbir daşları üzərindəki elementlər Urud kəndi ərazisində türklərin yaşadığını sübut edir. Təkcə İrəvan şəhərində son 100 ildə məscidlər tamamilə dağıdılıb. Salamat qalan Azərbaycan abidələri ya farslaşdırılıb, ya da erməniləşdirilib”.
Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri – qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.
Müsahibə dekabrın 3-də saat 18:30-da Youtube kanalında və saat 19:30-da Baku Tv-nin efirində rus dilində yayımlanıb.
xxx
«В советских учебниках никогда не упоминалось об Иреванском ханстве»
Сегодня по Бакинскому телевидению вышел очередной выпуск проекта «Хроника Западного Азербайджана» на русском языке.
Как сообщает Rakus.az, собеседником ведущей Эллады Сарван была заведующая кафедрой Азербайджанского университета туризма и менеджмента, доктор философии в области искусствоведения, доцент Гюнай Гафарова.
Она рассказала о значении Западного Азербайджана как географического понятия, истории создания Иреванского ханства, арменизации христианских памятников Кавказской Албании после оккупации Российской Империей.
По её словам, наше культурное наследие не должно быть забыто и арменизировано: «Утерянные исторические истоки Иреванского ханства восстановлены. Большинство топонимов были переименованы после создания Армянской области. В советских учебниках никогда не упоминалось об Иреванском ханстве. Так были изменены названия кварталов Иреванского ханства».
Доцент высказала свое мнение о создании и разрушении Сардарского дворца в Иреване, произведениях азербайджанского художника XIX века Мирзы Гадима Иревани, связанных с историей Иреванского ханства, и о том, как город Иреван изображен на картинах русских художников: «Жемчужина Иреванской архитектуры полностью разрушена. Картины Мирзы Гадима Иревани хранятся в музеях мира. Залы Иреванского Сардарского дворца запечатлены и в произведениях российского художника и искусствоведа Григория Гагарина. Этнографические и архитектурные зарисовки доказывают, что в Иреване было множество мечетей и караван-сараев.
Г.Гафарова подчеркнула, что армяне уничтожили архитектурные памятники, свидетельствующие о древней тюркско-азербайджанской истории, расположенные в селе Уруд Зангезурского махала: «На территории Западного Азербайджана также было уничтожено культурное наследие азербайджанского народа. Элементы на стелах и надгробьях доказывают проживание тюрков на территории села Уруд. Не только в городе Иреване, а также на территории всего Западного Азербайджана за последние 100 лет мечети были полностью разрушены. Сохранившиеся азербайджанские памятники называются персидскими, остальные были арменизированы».
Напомним, что целью проекта «Хроника Западного Азербайджана» является сохранение и популяризация названия наших исторических и древних земель, а также депортации азербайджанцев армянами, топонимов, существовавших на этих территориях, но их названия были стерты, бесчисленные примеры подземной и наземной материальной культуры – древние поселения, некрополи, курганы, остатки замков, дворцов и укреплений, караван-сараи, мосты, сундуки-гробницы, хачкары, статуи лошадей и баранов, храмы, церкви, мечети, костры и очаги, и доведение до мирового сообщества фактов, подтверждающих, что данная территория является чисто огузо-тюркским поселением.
Кроме того, она призвана осветить мысли историков и исследователей о Западном Азербайджане, истории жизни депортированных людей.
А также нужно отметить слова Президента Ильхама Алиева о Западном Азербайджане: «Карта начала 20-го века еще раз показывает, что Западный Азербайджан является исторической землей Азербайджана, названия городов и сел имеют азербайджанское происхождение, и мы очень хорошо знаем, что азербайджанский народ на протяжении всей истории жил на территории нынешней Армении. Теперь главная задача состоит в том, чтобы об этом узнало и мировое сообщество», – по его мнению, он продвигает задачи, вытекающие из «Концепции возвращения», подготовленной сообществом Западного Азербайджана.
Интервью транслировалось на русском языке 3-го декабря в 18:30 на YouTube-канале и в 19:30 на Baku TV.
