Hərbi 09.05.2025 11:22

Babamın “qara kağızı”… Əsgər Əlioğlu - FOTO

Ölçü

A+ A- A

İki il əvvəl, 2023-cü ildə qələmə aldığım bu yazını yenidən paylaşmaq istəyi ilə…

Bu gün II Dünya müharibəsinin başa çatmasından 78 (indi 80) il ötür. Əlbəttə, bu hadisəni vaxtilə sevincli və müəyyən qədər də kədərli keçirərdik. Sevincli ona görə ki, bu qələbədə babam – Vəliyev Məhərrəm İbrahimoviçin də payı var idi. Kədərli ona görə ki, o müharibədə babamın “qara kağızı” gəlmişdi…

Məhərrəm Vəliyev 1905-ci ildə Göyçə mahalının Çəmbərək rayonu Ardanış kəndində (Ermənistan SSR, Krasnoselskiy rayon, Ardanış kəndi) doğulub. Doğrusu, babam haqqında müfəssəl məlumat əldə etmək mənim üçün çox çətin olsa da kənd sakinlərindən, yaşlı insanlardan müəyyən informasiya əldə etməyə çalışdım və hazırda şəcərə ilə bağlı araşdırmamız davam edir.

XIX əsrin ikinci yarısında Göyçəyə köçən Məmmədxanlı nəsli

Ardanış kənd orta məktəbinin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi Tapdıq Qasımovun dediyinə görə, Məhərrəm kişi Məmmədxanlı nəslinin nümayəndəsi olub: “Rəhmətlik Axund Ələşrəf (Axund Ələşrəf Haci Axund Rəhim oğlu-ali dini təhsilli din xadimi, Ardanış kənd ibtidai məktəbinin ilk direktoru- red) mənə dedi ki, bizim nəslimiz-tayfamız Məmmədxanlı adlanır. Əsasən Türkmənistandan Qarabağa gəlib, orada bir müddət yaşayandan sonra XIX əsrin ikinci yarısında Göyçəyə köçüblər. Bizim ulu babamız Cəfər kişi olub, onun törəmələri 4 qardaş olub. Hərəsi bir tərəfə dağılıb. Biri Basar Keçər rayonunun Nərimanlı kəndinə, biri Çəmbərək rayonunun Cil kəndinə gedib, ikisi isə Ardanışa gəlib. Qardaşlardan birinin adı Qasım, biri Məmmədxan olub. Məmmədxan el qəhrəmanı daşnaklara qarşı mübarizə aparmış Məşədi Hümbət kişi ilə qohum olub. Məşədi Hümbətin bacısını Məmmədxanlılaran biri alıb, yeznə-qayın olublar. Qaynayıb-qarışdığı üçün Məşədi Hümbət də Məmmədxanlı hesab olunur. Hamı bir-birinə qohumdur. Ona görə də bunu daha dəqiq araşdırmaq çətindir. Çox zəhmətkeş, halal, alın təri ilə dolanan nəsil olub. Bu nəsilin əvvəli gedib Qaragözlər tayfasına çıxır. Qaragözlərin hərəsi bir yerə səpələndikdən sonra Cəfər kişinin uşaqlarından biri olan Məmmədxan üzdə olan adam olub deyə nəsil Məmmədxanlı adlandırılıb. Bu nəsil sonra Camallar və Mələksüma qollarına ayrılıb”.

Nənəmin mərd qadın hekayəsi

Məhərrəm babam cəbhəyə gedərkən böyük qızı Çiçək bibimin, təxminən 6 yaşı (1935), böyük oğlu, atam Əli qağanın 4 yaşı (1937), kiçik oğlu Vəli əmim (1941) dünyaya təzəcə göz açıbmış, heç 40 günlüyü çıxmayıbmış. Üç azyaşlı uşağı çox çətinliklə böyüdən Pəri nənəm heç zaman sarsılmadı, onları ac-susuz qoymadı, zəhmetkeşliyi sayəsində uşaqlarının əlini çörəyə çatdıra bildi. Biz nəvələr də demək olar Pəri nənənin yanında böyümüşük, onun zəhməti hər birimizin üzərində böyük olub. Rəhmətlik danışardı ki, babanız müharibədə olarkən 1943-cü ildə “qara kağızı” gəlib. Bu sözdən sonra çox kövrələrdi və başqa heç nə deməzdi. Bir müddət susqunluğa qərq olar, sonra bizə keçmişdən danışar, uşaq nağılları, din ilə bağlı maraqlı hədislər söyləyərdi. Hər zaman olduğu kimi, radioda “Bulaq” verilişinə qulaq asardı… Nəhayət, həm həyat yoldaşını, həm də üç övladını itirən Pəri Sadıq qızı Vəliyeva 2006-cı ildə 96 yaşında haqq dünyasına qovuşaraq özü ilə birlikdə ailəsinin mərd qadın hekayəsinə birdəfəlik son qoydu. Rəhmətlik nənəmdən bizə qalan onun mülayimliyi, gözəlliyi, rəhmliliyi, zəhmətsevərliliyi və çəkdiyi əziyyətlə bağlı unudulmaz xatirələr qaldı… Belə qəhrəman anaları-nənələri heç zaman unutmaq mümkün deyil. Məhz onu yaşatmaq üçün kiçik qızıma Pərican adını qoymuşam.

“Qara kağızı”n təsadüfdən doğan axtarışı

Babamın “qara kağızı”nı axtarmaq istəyi məndə 5 il əvvəl təsadüfən yarandı, yəni babamın ölüm xəbərindən 75 il sonra. Elimizin-obamızın dəyərli nümayəndəsi, dostumuz Rasim Hacı oğlu Həsənov bizi – 7 nəfəri 2018-ci ildə Xızı rayonunun Altı Ağac kəndindəki evlərinə qonaq aparmışdı. Təbiət qoynunu gəzdikdən sonra axşamçağı yemək yedik, istirahət edirdik. Rasim isə telefonla futbol oyunlarının nəticələrinə baxırdı. Birdən-birə söhbət ata-babalardan düşdü. Hamı öz ata-babasından danışdı. Məndə dedim ki, babamı görməmişəm, o, İkinci Dünya müharibəsində həlak olub, “qara kağızı” gəlib. Bu sözdən sonra Rasim qardaşımız dedi ki, mən indi baban haqqında məlumat tapacağam. Dedim, axı bu mümkün deyil. Cavab verdi ki, mümkündür. Bir neçə dəqiqə telefonla araşdırma apardı və sevincək bildirdi ki, tapdım. Rusiya Müdafiə Nazirliyinin arxivinə daxil olaraq tapdığı sənədi oxudu: “Vəliyev Məhərrəm İbrahimoviç 1943-cü ildə sentyabrın 2-də Ukraynanaın Xarkov şəhəri uğurunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olub”. İnanın, çox qəhərləndim… O sənədlərlə aşağıda tanış ola bilərsiniz.

Beləliklə, ona ömrüm boyu duaçı oldum. Çünki babamın ruhunu çox şad etdi. Babamızı bizə tanıtdı. Nəhayət, babam haqqında məlumat əldə edə bildim. Lakin çox təəssüfləndim ki, kaş bu məlumatlar babamın üç övladı sağ olarkən tapılaydı, onları sevindirəydik. Heç olmasa gedib atalarının qəbrini ziyarət edəydilər… Atam Əli İbrahimov 2000-ci ildə 63 yaşında, əmim Vəli Vəliyev 1992-ci ildə 51 yaşında, bibim Çiçək Vəliyeva 2005-ci ildə 70 yaşında artıq dünyadan köçmüşdülər…

Baba və nəvənin oxşar taleyi

Təbii ki, bu gün Qələbə Bayramı olsa da, Məhərrəm babamın haqq dünyasına, indiki dillə desək şəhidlik zirvəsinə ucalmasından 80 il ötür. Əlbəttə, onun şərəfli və rəşadətli ömür yolu, taleyi nəvəsi və özünün adını daşıdığı şəhid jurnalist Məhərrəm İbrahimovun adına yazıldı. Hər ikisi 39 yaşında Vətən yolunda haqq dünyasına qovuşdular. Onun 1975-ci il təvəllüdlü nəvəsi Ələsgər İbrahimov isə 1993-cü ildə Birinci Qarabağ savaşında gözündən və əlindən yaralanaraq qazi oldu. Təbii ki, bu yol bizlərə babamızdan qaldı. Bu, tale acı olsa da, İbrahimovlar ailəsi üçün çox qürurlu və şərəflidir. Bu yol bizə Vətəni necə sevməyi, dövlət və dövlətçilik yolunda fəal çalışmağı, torpaq və Vətən uğrunda necə mübarizə aparmağı və qəhrəmancasına ölməyi öyrədib.

Ruhlarınız şad olsun qəhrəman babam, şəhid qardaşım!

Yeriniz cənnət olsun!

Xatırlatma: Göyçə mahalının Ardanış kəndində II Dünya müharibəsinə, təqribən, 265 nəfər gedib, onlardan 54-ü sağ qayıdıb, 29-u həlak olub, 182-si isə itkin düşüb.