“Stalin Qərbi azərbaycanlıların Orta Asiyaya köçürülməsini istəyirdi” - VİDEO
Bu gün Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti veriliş efirə gedib.
Rakus.az xəbər verir ki, Jurnalist Rufik İsmayılovun müsahibi Qərbi Azərbaycanın Vedi rayonunun Böyük Vedi qəsəbəsinin icma sədri Abbas Pənahov olub. O ata-baba yurdu haqqında geniş məlumat verib.
İcma sədri bildirib ki, Böyük Vedi İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, indiki Vedi rayonunda əvvəlcə kənd yaşayış məntəqəsi, sonralar isə şəhər tipli qəsəbə olub. Müsahibin sözlərinə görə, sonradan Vedi rayonunun mərkəzinə çevrilən bu yaşayış məntəqəsinin adı 1590-cı il tarixli “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”ndə, 1728-ci il tarixli “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilib.
A.Pənahov söyləyib ki, Çar Rusiyası Qərbi Azərbaycanı – İrəvan xanlığını işğal etdikdən sonra bu ərazidə əhalinin, həmçinin daşınar və daşınmaz əmlakın dəqiq siyahıyaalınmasını həyata keçirib. İvan Şopen tərəfindən 1832-ci ildə aparılan bu siyahıyaalmada göstərilib ki, sözügedən kənddə 131 ailədə 799 azərbaycanlı (441 kişi, 358 qadın) və cəmi 2 ailədə 15 erməni (9 kişi, 6 qadın) yaşayıb. Həmin 15 nəfər İrəvan xanlığının Rusiya tərəfindən işğalına qədər Vedibasar mahalının bütün ərazisində yaşayan yeganə ermənilər olub. Bu faktın özü bir daha sübut edir ki, Qərbi Azərbaycanın bütün əraziləri, o cümlədən Böyük Vedi tarixən Azərbaycan türklərinin yaşadığı kənd olub.
Ötən əsrin əvvəlində Qərbi Azərbaycanda ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi faciələrdən söhbət açan A.Pənahov deyib ki, 1918-ci ildə Andranik, Dro və Nijdenin rəhbərlik etdiyi silahlı erməni quldurları Vedi rayonunda dinc insanları kütləvi şəkildə qətlə yetiriblər. Bolşevik libasına bürünən daşnaklar 1920-ci ildən sonra da müxtəlif vasitələrlə soydaşlarımızı fiziki-mənəvi zorakılığa məruz qoyub, qəddarlıqla öldürüblər. 1948-1953-cü ilin deportasiyasında isə Stalinin qərarı ilə Qərbi azərbaycanlıların Orta Asiyaya köçürülməsi məsələsi gündəmə gəlib. O zaman dövlət xadimi Mir Cəfər Bağırovun Stalinlə birbaşa təması sayəsində soydaşlarımız Orta Asiya çöllərinə deyil, indiki Azərbaycanın müxtəlif rayonlarına köçürülüblər. Lakin bu köçürülmə prosesi də çoxsaylı insan tələfatına yol açıb, soydaşlarımıza qarşı qeyri-insani rəftarlarla müşayiət olunub.
A.Pənahov babasının, nənəsinin söylədiklərinə istinad edərək vurğulayıb ki, sovet hakimiyyəti illərində Qərbi Azərbaycandakı soydaşlarımız dövlət səviyyəsində ən müxtəlif formada ayrı-seçkiliklə üzləşiblər. Bütün bu hadisələr 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycandakı həmvətənlərimizin ata-baba yurdlarından tamamilə deportasiyası ilə nəticələnib. Böyük Vedidən olan soydaşlarımız Bakı və Naxçıvanda məskunlaşmaq məcburiyyətində qalıblar.
Müsahib sonda qeyd edib ki, nəinki deportasiyaya məruz qalan Böyük Vedi sakinləri, hətta bu yaşayış məntəqəsini ümumiyyətlə görməyən gənclər də tarixi torpaqlarımıza qayıtmaq istəyirlər.
Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulması, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri – qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.
Veriliş aprelin 7-də saat 19:30-da Baku Tv-nin efirində və saat 21:30-da YouTube kanalında yayımlanıb.
