Ulaqlar 6 min il əvvəl Şimali Afrikada əhliləşdirilib
Yüzdən çox ulağın və onların yeddi vəhşi həmcinsinin genlərinin oxunmuş şifrəsinin analizi təsdiq edib ki, bu heyvanlar təqribən altı min il əvvəl Şimali Afrikada əhliləşdirilib. Tədqiqatın nəticələri “Nature Communications” jurnalında dərc edilib.
Rakus.az xəbər verir ki, bu heyvanların mitoxondrial DNT-nin tədqiqi onların iki xüsusiləşmiş qrupu olduğunu göstərir. Tam genomun analizi isə onların ümumi əcdadının təqribən altı min il əvvəl Afrikanın şimalında yaşadığını təsdiqləyir.
Ənənəvi olaraq hesab edilir ki, insanlar vəhşi eşşəkləri ilk dəfə təqribən altı min il əvvəl Şimal-Şərqi Afrikada əhliləşdiriblər. Onların əcdadları Afrika vəhşi eşşəkləri (Equus africanus) olub və təxminən indiki Somalinin ərazisində yaşayıb.
Əhliləşdirilmiş ulaqlar regionda sürətlə yayılaraq Misirdə Qədim Padşahlığın tərəqqisi dövründə əhalinin həyatına daxil olub. Ondan həm yük heyvanı, həm də ət və süd mənbəyi kimi istifadə edilib.
Son illər belə bir fikir yaranıb ki, ulaqlar ilk dəfə olaraq Afrikanın mərkəzi regionlarında əhliləşdirilib.
Alimlər orada ən qədim dövrə aid ulaq qalıqları aşkar ediblər. Bu tapıntı mübahisələr doğurub. Çin Elmlər Akademiyası Zoologiya İnstitutunun professoru Dundun Unun rəhbərliyi ilə bir qrup genetik bu suala cavab tapıb. Onlar tədqiqat zamanı 120-dən çox əhliləşdirilmiş ulaq və onların yeddi vəhşi həmcinsinin genomlarını öyrəniblər. Somalidəki vəhşi eşşəklərdən (Equus africanus somaliensis) başqa, onların arasında qulanlar və kianqlar da olub.
Alimlər bu canlıların şifrəsi oxunmuş genlərini müqayisə edərək onların DNT-də ümumi kiçik mutasiyaların nə qədər çox olduğunu aydınlaşdırıblar. Bu göstəricilərə əsasən genetiklər eşşəklərin təkamül ağacını quraraq onların nə zaman və harada meydana gəldiyini müəyyənləşdiriblər.
Məlum olub ki, əhliləşdirilmiş eşşəklərin hamısını üç qrupa ayırmaq olar. Bu qrupların hər birinin nümayəndələri müxtəlif regionlarda – tropik Afrikada, Şimali Afrikada və Avrasiyada, habelə Avstraliyada olub. Bütün bu qruplar öz aralarında bir-biri ilə genetik bağlıdır və mənşələri Şimali Afrikaya – hazırda Somalinin vəhşi və Nubiya eşşəklərinin (Equus africanus africanus) olduğu yerə gedib çıxır.
Genetiklərin hesablamaları göstərir ki, bu regionun sakinləri eşşəkləri altı min il əvvəl əhliləşdiriblər.
Bundan başqa, alimlər bütün vəhşi eşşəklərin dərisinin açıq-boz, əhliləşdirilmiş eşşəklərin qəhvəyi və ya qara rəngdə olması səbəbini izah ediblər. Bu, bütün əhliləşdirilmiş eşşəklərdə TBX3 genində “nöqtə” mutasiya ilə bağlı olub. Həmin gen təkdırnaqlıların dərisində piqmentin bərabər paylanmasına “cavabdehdir”.
Əhliləşdirilmiş eşşəklərin DNT-də bu “möhürün” necə yaranmasını genetiklər hələ ki, izah edə bilmir. Lakin onun mövcudluq faktı, habelə hazırda erkək və dişilər arasında digər genetik fərqlər onların əcdadlarının uzun və mükəmməl seleksiyaya məruz qaldığından xəbər verir. Bu, onu göstərir ki, eşşəklər qədim insanların həyatında mühüm rol oynayıb, onlar “ikinci növ at” hesab edilib.
