“Mən ruhlar arasında körpü olmaq istəyirəm” – Səbinə İlyasova ilə MÜSAHİBƏ
Azərbaycanın unikal üç oktavalı səs sahibi və yüksək sənət rəmzi olan Səbinə İlyasova… Onun adı musiqi mükəmməlliyinin və ruh dərinliyinin simvoluna çevrilib. Səbinə İlyasova sadəcə bir sənətçi deyil. O, musiqinin yalnız səslərdən ibarət olmadığı, səhnənin isə adi bir məkan deyil, müqəddəs bir məbəd olduğu bir dövrün təcəssümüdür. Onun səsi keçmişlə bu gün arasında bir körpüdür, əsl sənətin hər zaman zamandan üstün olduğunu xatırladır. Bu səs və bu düşüncələr bizə əsl sənətin səs-küyün və gündəlik çaxnaşmaların fövqündə olduğunu göstərir. Bu səs zamanları birləşdirərək bizə hiss etmək, arzulamaq və daha yaxşı olmaq gücünü verir.
– Səbinə xanım, səsiniz sadəcə bir hədiyyə deyil, üç oktavanı əhatə edən bir fenomendir. Siz həm qədim muğamı, həm də müasir estradanı necə eyni ustalıqla ifa edirsiniz?
– Gözəl sözləriniz üçün təşəkkür edirəm. Səs mənim üçün canlı bir orqanizm kimidir – ona daim qayğı göstərmək, onu sevmək və intizamlı olmaq lazımdır. Muğam müqəddəs bir dua kimidir, o, əbədiyyətlə bir dialoqdur. Bu, ruhun ən dərin guşələrini açmağı və tam həsr olunmağı tələb edir. Estrada isə enerji, emosiyalar və tamaşaçı ilə açıq dialoqdur. Bilirsiniz, janrlar arasındakı fərqlərə baxmayaraq, onları birləşdirən əsas şey səmimiyyətdir. Səmimiyyətsiz hər hansı musiqi boş görünər. Mən səhnə üçün deyil, insanların ürəyi üçün oxuyuram, bu əlaqə isə həmişə qarşılıqlıdır.
– Sizin yaradıcılığınız detallara bağlılığı ilə heyran edir. Bir çoxları bunu Rəşid Behbudovun təsiri ilə əlaqələndirir. Bu əfsanəvi sənətkarla iş təcrübəniz haqqında danışardınız?
– Rəşid müəllimlə işləmək məni həm sənətçi, həm də şəxsiyyət olaraq dəyişdirdi. İlk dəfə onun teatrına gələndə fikirləşirdim ki, artıq çox şey bilirəm. Amma o, mənə hərəkətlərin və hər notanın mükəmməl olması üçün necə çalışmalı olduğumu göstərdi. Onun üçün musiqi müqəddəs idi. Biz bəzən bir mahnını həftələrlə, aylarla məşq edirdik, ta ki, o, mükəmməlləşənədək. O deyirdi: “Səhnə bir məbəddir, sən isə sənətin xidmətçisisən. Vasitəçi olmağa haqqın yoxdur”. Bu sözlər həmişə mənimlədir.
– Bu yanaşma karyeranızda necə iz buraxdı?
– Bu mənim fəlsəfəmin əsasına çevrildi. Rəşid müəllim bizi tamaşaçıya hörmət etməyi öyrədirdi. O, tez-tez deyirdi: “Bilet alıb gələn insan bir möcüzə, bir emosiya gözləyir. Sənin borcun ona bu anı bəxş etməkdir”. Onun bu sözləri hər zaman qəlbimdədir.
– Amma bu qədər sənətə bağlılıq böyük qurbanlar tələb edir. Perfeksionizm heç vaxt sizin üçün daxili bir baryerə çevrilməyibmi?
– Ola bilər. İnsan bir dəfə müəyyən yüksəkliyə çatandan sonra, daha azına razılaşmaq çox çətin olur. Rəşid müəllimin ölümündən sonra mən təkcə bir mentorumu deyil, həm də sənətin müqəddəs və əlçatmaz olduğu bir atmosferi itirdim. Bu, sanki bir dövrün sonu idi, bununla barışmaq çətin idi.
– Bu gün sizi tez-tez “sənət aristokratı” adlandırırlar. Sizin nadir hallarda səhnəyə çıxmağınıza edilən tənqidlər sizi narahat etmir?
– Bu, şüurlu bir seçimdir. Mən səhnəyə sadəcə görsənmək üçün çıxa bilmirəm. Mənim üçün hər çıxış hadisə olmalıdır, həqiqətin bir anı. Əgər tamaşaçıya hər şeyimi verməyə hazır olmadığımı hiss edirəmsə, səhnə arxasında qalmağı üstün tuturam. Səhnə mənim kainatım, mənim məbədimdir, və mən bunun üçün məsuliyyət daşıyıram.
– Siz müasir şou-biznesin qaydaları ilə tez-tez ziddiyyət təşkil edən bir yol seçmisiniz. Bunu öz missiyanız hesab edirsinizmi?
– Ola bilsin, bu pafoslu səslənir, amma mən doğrudan da özümü ənənələrin qoruyucusu hiss edirəm. Musiqi sadəcə bir əyləncə deyil. Bu, tarixdir, mədəniyyətdir, xalqın ruhudur. Mən şöhrətin arxasınca qaçmıram. Mənim sənətim ürəkdən doğan bir səsdir və o, kompromisslərə getməməlidir.
– Səbinə İlyasova – yalnız üç oktavalıq bir səs sahibi deyil, həm də həqiqi sənətin ən yaxşı nümayəndəsidir. Onun hər bir ifası və düşüncələri bizə əsl sənətin səs-küydən və sönməz şöhrətdən üstün olduğunu göstərir. O, bizə xatırladır ki, sənət zamanları və ruhları birləşdirən əbədi bir körpüdür. Sizin səsiniz sadəcə nadir bir hədiyyə deyil, həm də tamaşaçılarla dərin bir bağın rəmzidir. Sənətdəki gələcəyinizi necə görürsünüz?
– Gələcəyim, Rəşid müəllimin başlatdığı yolu davam etdirməkdir. Mən elə bir sənətin bir hissəsi olmaq istəyirəm ki, insanları ilhamlandırsın, onları ruhən şəfa versin, insanlarda ən gözəl hissləri oyatsın. Mənim missiyam bu fəlsəfəni öz şagirdlərimə ötürməkdir: sənətə xidmət et, özünə yox.
– Sizin üçün həyatda ən vacib olan nədir?
– Səmimiyyət. O, həyatın hər anındadır – musiqidə, sevgidə, münasibətlərdə. Sənət ruhun əksidir, və ruh saf olmalıdır.
– Səsiniz əvəzolunmaz bir hədiyyədir. Ənənəvi muğamla müasir estradanın dinamizmi arasında tarazlığı necə qoruyursunuz?
– Musiqi mənim üçün sadəcə notlardan ibarət deyil. Bu, hər dəfə səhnədə yenidən yaşadığım bir həyatdır. Muğam bizim yaddaşımız, köklərimiz və əbədiyyətimizdir. Hər bir not, sanki, mənəvi meditasiya kimi bir açıqlamadır. Estrada isə enerji, cəsarət və zamanla ayaqlaşmaqdır. Amma mənim üçün hər ikisində əsas odur ki, ifa səmimi olsun. Səmimiyyətsiz musiqi sadəcə boş bir qabıqdır.
– Bu gün musiqi tez-tez bir ticarət məhsuluna çevrilir və öz dərinliyini itirir. Müasir Azərbaycan musiqi sənayesini necə qiymətləndirirsiniz?
– Bilirsiniz, bu barədə acı hiss olmadan danışmaq çətindir. Bu gün daha çox xarici görünüşə, parıltıya dəyər verilir, musiqinin özünə yox. Mahnılar bir dəfəlik istifadə üçün yaranır, ifaçılar isə bir-birinə bənzəyir, sanki bir fabrikdən çıxmış kimi. Ənənələr, dərinlik, unikal üslub – bunlar artıq nadir hallara çevrilib. Biz muğam ifaçılarımıza təşəkkür etməliyik. Onlar olmasaydı, Azərbaycan musiqisi öz ruhunu itirə bilərdi.
– Sizcə, musiqi sənətində yüksək standartları necə bərpa etmək olar?
– Bunun üçün ustadlar lazımdır. Gənclərin təkcə texnika yox, sənətə hörmət etməyi də öyrənəcəyi bir məktəb lazımdır. Gənc sənətçilərin öz istedadlarını üzə çıxara biləcəyi səhnələr lazımdır. Ən əsası isə, hörmət lazımdır – tamaşaçıya, musiqiyə və özünə.
– Sizi bir çox məşhur əyləncəli verilişlərə dəvət ediblər, amma siz səhnələrdən uzaq durursunuz. Niyə?
– Mənim üçün səhnə bir məbəddir. Mən sadəcə diqqət cəlb etmək üçün belə verilişlərə qatıla bilmirəm. Hər çıxış mənim üçün mənalı olmalıdır. Sənət nə intriqa, nə qalmaqal, nə də əyləncə üçün bir vasitədir. Bəli, ola bilər ki, bu yanaşma mənim üçün maddi baxımdan çətinliklər yaratsın, amma ruhani sakitlik və sənətə olan inam daha qiymətlidir.
– Daha az səs imkanlarına malik ifaçıların daha çox diqqət və qonorar aldığı vəziyyətə necə baxırsınız?
– Bu, çoxdan barışdığım bir reallıqdır. Mən heç vaxt kanallara zəng edib dəvət istəməmişəm. Amma bəzən görmək ağrılıdır ki, səhnəyə dünən çıxanlar sadəcə efirdə tez-tez görünməklə hər şeyə nail olurlar. Tamaşaçılar tez-tez populyarlığı keyfiyyət kimi qəbul edirlər. Amma mən öz yerimi və dəyərimi yaxşı bilirəm.
– Sizin fikrinizcə, sənətin dəyərlərini aşağı salanlara bunu birbaşa söyləmək istərdinizmi?
– Mən belə insanları gözardı etməyə üstünlük verirəm. Mən elə bir ailədə böyümüşəm ki, orada əsas dəyər ləyaqət olub. Bu, mənim dayaq nöqtəmdir və mən heç vaxt onu itirməyəcəyəm.
– Bir çoxları sizi ənənələrin əsl qoruyucusu hesab edir. Öz məktəbinizi yaratmaq və ya ustad dərsləri keçirmək barədə düşünmüsünüzmü?
– Belə fikirlər olub. Mən bildiklərimi, hiss etdiklərimi paylaşmaqdan məmnuniyyət duyardım. Amma bu, vaxt və enerji tələb edir ki, bunlar hələ ki, mənim üçün çatışmır. Sənət tam həsr olunmağı tələb edir, və əgər bir işə başlayıramsa, onu tam həyata keçirəcəyimə əmin olmalıyam.
– Bugünkü ilham mənbəyiniz nədir?
– Yaddaş. Mənim yolumda mənə bələdçilik edən insanların yaddaşı. Rəşid müəllim, səhnəni necə məbəd kimi sevməyi mənə öyrədən şəxsdir. Mənə öz müdrikliklərini ötürən bütün ustadlarım. Və, əlbəttə ki, musiqinin özü. Musiqi mənim evimdir, harada olsam, ona geri qayıdıram.
– Uzun illər ərinizlə ayrı yaşamağınız formal bir evlilik barədə şayiələrə səbəb olub. Buna necə reaksiya verirsiniz?
– İnsanlar çox vaxt hadisələrin mahiyyətinə varmadan mühakimə yürütməyi sevirlər. Bu, onların haqqıdır, amma böyük bir yanlışlıqdır. Bizim evliliyimiz heç vaxt formal olmayıb. Biz eyni dam altında yaşamırıq, amma bizi dərin bir hörmət və ortaq məqsəd birləşdirir – oğlumuzun gələcəyi. Bizim münasibətlərimiz sevgi, anlayış və əsl dostluq üzərində qurulub. Məhz dostluq mənim fikrimcə, hər hansı sağlam ailənin əsasıdır.
– Ərinizlə necə tanış olmusunuz? Bu, sanki gözəl bir povestin başlanğıcını xatırladır.
– Bəli, bu, bir taledir. O, Dövlət Mahnı Teatrında musiqi rəhbəri işləyirdi. Bizim tanışlığımız Rəşid müəllimin sayəsində baş verdi. Gələcək həyat yoldaşım məni ilk dəfə məşq zamanı gördü və bu, dərhal hiss edilən bir duyğu idi. O dedi: “Sən mənim həyat yoldaşım olacaqsan.” O zaman bunun sadəcə gənclik cəsarəti olduğunu düşündüm, amma o, bunun ciddi bir əminlik olduğunu sübut etdi.
– Deyilənə görə, Rəşid Behbudov sizin evlənməyinizə qarşı olub. Bu, doğrudurmu?
– Bəli, o, buna qarşı idi. Amma seçimimi bəyənmədiyindən deyil. O, mənim sənətə tamamilə həsr olunmağımı istəyirdi. Rəşid müəllim tez-tez deyirdi ki, səhnə kompromissləri qəbul etmir. O, mənim potensialımı görürdü və ailə həyatının məni yayındıracağından qorxurdu. Amma mən sübut etdim ki, həm karyeranı, həm də ailəni uğurla birləşdirmək mümkündür.
– Bu gün keçmişinizi necə qiymətləndirirsiniz?
– Hər an üçün minnətdaram. Həyatımda baş verən hər şey ruhumun və sənətimin xeyrinə idi. Heç bir şeyi dəyişmək mümkün deyildi, çünki bu, vacib bir şeyi itirmək mənasına gələrdi. Bu gün xoşbəxtəm ki, enerjimi və emosiyalarımı dinləyicilərimə ötürə bilirəm. Bu, qiymətsizdir.
– Sizin səsiniz nadir bir istedaddır. Uğurunuzun sirri nədədir?
– Sevgidə. Mənim etdiyim hər şeyə olan sevgimdə, köklərimə və ənənələrimə olan hörmətimdə və inamda. İnanıram ki, sənət dünyanı dəyişmək, insanlarda unudulmuş hissləri oyatmaq gücünə malikdir. Mənim məqsədim sadəcə ifaçı olmaq deyil. Mən ruhlar arasında körpü olmaq, insanlara yaşadıqlarını, nəfəs aldıqlarını və sevdiklərini hiss etdirmək istəyirəm.
… Səbinə İlyasova yalnız böyük bir səsin sahibi deyil. O, sevginin, sənətə olan həsrətin və ailəyə bağlılığın əsl simvoludur. Onun hər notu və hər sözü, həyatın gözəlliyini xatırladan, insanları düşünməyə, hiss etməyə və daha yaxşı olmağa ilhamlandıran bir dərsdir.
