Elm və təhsil 26.02.2024 12:00

Bayraməli Şükür – “Xocalı” poeması - FOTO

Ölçü

A+ A- A

Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Ardanış kəndinin tanınmış ziyalısı, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin müəllimi, iqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Bayraməli Qurbanov (Bayraməli Şükür) Xocalı soyqırımının 32-ci ildönümü ilə əlaqədar “Xocalı” adlı poema yazıb.

Rakus.az poemanı təqdim edir:

Xocalı xalqımın ürək ağrısı,

İnsanlıq adına qapqara ləkə…

Bir boranlı gündə, gecə yarısı

Bu acı xəbəri eşitdi ölkə:

Ruslu, ermənili- çaqqal sürüsü

Şirin yuvasına etmişdi basqın.

Yaman qudurmuşdu bu qan hərisi,

Dörd yanı yaxırdı, törədib qırğın.

Nə qoca, nə cavan, nə uşaq, qadın

Qanlı güllələrdən yayınmayırdı.

Tankların, topların, pulemyotların

Atəşi bir an da dayanmayırdı.

Əl-ələ verərək terrorist, ordu,

Atəşə yaxdılar bir dinc şəhəri.

Min insan soyqırım qurbanı oldu-

Bu qırğın sarsıtdı bütün bəşəri.

***

Hər insan düşünər öz ürəyincə,

Türk qövmü vuruşar düşməniylə mərd.

İblisə satılmış haya gəlincə –

Haylar ömür boyu olublar namərd.

“Bizansla dostdurlar albanlar,”-deyib,

İlk dəfə ərəbə satdılar bizi.

Beləcə yıxdılar, qırmızı geyib,

Dünyada ilk alban məbədimizi.

Ərəb zəifləyib, türk güclənəndə,

“Milləti – sadiqə” odular türkə.

Batində bir yağı, zahirdə bəndə,

Daxildən təfriqə saldılar türkə.

Rusun ətəyindən tutdular sonra,.

Ağlayıb, sıtqayıb, töküb göz yaşı.

Neçə satqınlıqlar etdilər sonra,

Namərdlik etdilər hər addım başı.

Oldular qurdbasan arxalı köpək,

Rusun əl tulası – ancaq qudurğan.

Gözlərindən gəlsin türk verən çörək,

Bunlar heç əvvəldən deyilmiş insan.

Qırğınlar törədib Anadoluda,

Sonra Qafqazlara qan ağlatdılar.

Tutub getdikləri qanlı yolu da,

Dünyaya tam başqa cür anlatdılar.

***

Türkün düşmənləri verib əl-ələ

Erməni adında oyuncaq qurdu.

Hər şey necə olub, tam bilə- bilə,

Qatil erməniyə dayaq da durdu.

İngilis, fransız, amerikalı,

Ulaşdı verərək ağız- ağıza.

Töküb kartlarını, açdılar falı:

“Erməni dövləti lazımdır bizə!”

Param – parça edib Azərbaycanı

Canına zəhərli dişlər cancdılar.

Yaradıb qanunsuz Ermənistanı,

Turanın qəlbinə xəncər sancdılar.

Sarı bığlarını eşərək, sonra

Bığaltı güldülər razılıq ilə:

“Alətimiz oldu, durduqca dünya

Onu oynadarıq biz, qılıq ilə…

Türkə zərbə vurmaq istəsək haçan,

Basarıq düyməyə hayas ədvalı.

Bu satqın hayaslar, bir də baxarsan,

Başqa işlərdə də oldu faydalı.

Xalis fahişədir bu soysuz millət,

Kimdə çox görsələr ona cumarlar.

Ona qucaq açan etsə min hörmət,

Başqa kişilərdən pay-puş umarlar.”

“Gəlin” eylədilər əvvəl ruslara,

Xaçla suvarılmış müqaviləylə.

Arada buraxıb xeyli pul, para

Xain bəslədilər gizlicə, səylə.

Sovetlər adında imperiyanı,

Bir gün yıxmaq üçün, qağıtmaq üçün

Erməni toruyla tutub hər yanı,

Sovetləri tora saldılar bütün.

***

Halal ticarətdən qazanır tacir,

Haylarsa özünü satır, qazanr!

Şeytanla əl tutub, Allahdan qaçır,

İblislə işbirlik yapır, qazanır.

İblis əmr eylədi: Dağıt Soveti!

Birləşib o qaşı xallı liderlə,

İblis necə dedi, o, elə etdi-

Sovetlər dağılıb bir oldu yerlə.

Haylar hay olmazdı, bu qarışıqda,

Tamah dişlərindən zəhər tökməsə.

Gücü yetməyəndə qalıb qılıqda,

Əli tutan kimi zülüm əkməsə.

Belə qurban getdi Xocalımız da-

Firənglər qurmuşdu gizlicə plan.

Bizi təhdid edib bu halımızda,

Hətta söylədilər: “Deyirsiz yalan!”

Milli qırğın salmaq Qərb tədbiriydi:

“Soveti yıxarıq yalnız bu yolla.”

Ancaq bu əməldə hamı biriydi –

Qərbli keşiş ilə İranlı molla.

Burda kəsişirdi nə qədər maraq…

Firəngin, hayların, farsın istəyi.

Çaqqalla goreşən bir dil taparaq

İstəyirdi qurda qalib gəlməyi.

***

Tək Sovet deyildi onların dərdi,

Türk daşı əzirdi boş başlarını.

Avropa min cürə sifət göstərdi,

Axıtdı yalandan göz yaşlarını.

Beynində “A” oldu, dodağında “Be”,

Yalandan qışqırdı: “Demokratiya…”.

(Əlin qoy köksünə, doğrusunu de,

Haçansa görmüsən bu qədər riya?!

Hərdən yada düşdü “İnsan haqqı” da…

(Görən Xocalılar insan deyildi?!)

Burunu qanamış hər hay haqqında,

Nədən hər məclisdə min söz deyildi.

Təkcə Xocalımı? Neçə kənd, şəhər,

Erməni əliylə viran edildi.

Erməni gizləndi görəndə əsgər,

Dinc əhaliyəsə divan edildi.

Firəngin puluyla tutulan muzdlu

Pul üçün nə qədər qanlar axıtdı!

Bir də şərəfini unudan ordu,

Neçə şəhər yaxdı, kəndlər dağıtdı.

Arxada çaqqaltək gizlənən haylar,

Sonda “nöqtə”ləri yağmalayırdı.

Rusa, firəngə də çatırdı paylar,

Kim deyir, erməni tək talayırdı?!

“Qədimdən qohumuq ermənilərlə”,

Deyərək susmurdu fars eşşəyi də.

Dost idi bu qoduq ermənilərlə,

İyirminci əsrin tərs eşşəyi də.

Qulluğunda idi öz hayasının,

Avropa bir yandan, ruslar bir yandan.

Başı qarışıqdı türk dünyasının,

Meydanda tək idi can Azərbaycan.

***

Qərbin yanmış torpaq siyasətiylə,

Haylar talan ilə etməyirdi bəs.

O murdar əlinə düşsə, qətiyyən,

Sağ çıxa bilməzdi bir nəfər, bir kəs.

Bu insan qanına susayan çaqqal

Haqdan, ədalətdən çox uzaq idi.

Bu gün də qəlbimi yaxır bir sual:

“Bu işlər kim quran bir tuzaq idi?”

Söz yox mayasında dayanır haylar-

Min il qoynumuzda bəslədiyimiz.

Bu işdə bizim də günahımız var:

Şəri zamanında kəsmədiyimiz!

Indi yurdlarımız param-paradır,

İndi fürsət verdik düşmən əlinə.

Görsək də ürəyi necə qaradır,

Aldandıq bir şirin ilan dilinə…

Hanı Zəngəzurum, hanı Göyçəmiz,

Hanı Ağbabamız, İrəvanımız,

Bu dərdə dözərik, axı, necə biz?

Kaş ola Vətənə qurban canımız!

Satqınlıq yolunu tutdular əvvəl,

Çingiz İldırımlar, Əliheydərlər.

Onların tutduğu şərəfsiz əməl

Xalqımın başına gətirdi nələr…

***

Amma əsas düşmən kənarda idi,

Verirdi ilana zəhəri onlar.

(İnsanlıq, ədalət bəs harda idi,

Görən düşünürdü nələri onlar?)

Sümürərək Şərqi neçə yüz illər,

Onlar olmuşdular haqqın qənimi.

Asiya, Afrika, … neçə nəsillər

Çalışdı onlarçün qara qul kimi.

Yenə bilmədilər təkcə türkləri-

Bu döyüşkən xalqı, bu məğrur xalqı.

Qorxudan birəylə doldu kürkləri,

Eşitcək uzaqdan səsi gur xalqı.

Tapmayıb bir özgə çarə şeytanlar,

Məsləhət aldılar, hətta, İblisdən.

Hətta bir orden də yaratdı onlar,

İtalyan, fransız və ingilisdən.

Yollar aradılar türkü vurmağa,

Qoşdular bu işə alimləri də.

Dedilər: “İmkan yox qarşı durmağa,

Türkü yıxmaq olar tək içəridən.

Türkün kürəyinə xəncər sancmağı

Etibar edərik yalnız haylara-

Hayın damarında haram qan axır,

Bənzəyir bulanıq axan çaylara.

Hazırdır xəyanət etməyə hər an-

Xəyanət hayların həyat devizi!

Nə desən gözləmək olar onlardan,

Hətta , vaxt çatanda, satarlar bizi.

Hayla işbirliyi quranda gərək

Biz də ehtiyatı verməyək əldən.

Xidmət etsin deyə bu quduz köpək,

Bir tulapayı da atarıq hərdən.

Yoxsa fahişətək, domba gözləri

Başqa kişilərin əlində olar.

Qara qəpiyə də dəyməz özləri,

Amma alət kimi dəyərləri var…”

***

Türklərdən qoparaq olsa da millət,

Bir qanlı yağıya döndü ruslar da.

Türkə firəngdən də çox etdi nifrət,

Türkə qənim oldu o görsə harda.

Qıpçaq çöllərini, İtil boyunu,

Uralı, Sibiri qamarladılar.

Kəsmək istədilər türkün soyunu,

Amma nə olsun ki, bacarmadılar!

İllərlə vuruşub Osmanlı ilə,

Hətta dəli çarı əsir də düşdü.

Amma türk paşası aldandı felə,

Çarın arvadıyla gizli görüşdü.

Zəif damarını bilirdi türkün

Almanın casusu Yekaterina.

Bir yol yatağına o girdi türkün,

Paşa da Pyotru qaytardı ona.

Atilladan tutmuş Nadir şahadək

Neçə türk xaqanı yol verdi səhvə.

Yadelli qızlardan zövcə seçərək

Qurduğu dövləti apardə məhvə.

Zəif damarını bilirdi türkün

O hind qaraçısı, hiyləgər hay da.

Bir yazıq cildinə girərək hər gün,

Gözəl qızlarından verirdi pay da.

Zəhərli dişini salaraq işə,

Sonra ilan kimi gizli çalırdı.

Nail də olurdu bəd yüksəlişə,

Alçala-alçala hey ucalırdı.

Əl-ələ verərək Xocalıda da

Firənk muzdlusuyla, rus ordusuyla,

Böyük bir şəhəri verdilər oda,

Dünyanın ən qanlı, pis ordusuyla.

Ahlardan yaranmış qara buludlar

Örtdü üzərini gör neçə illər.

Amma hər gecənin bir sabahı var-

Gəldi Xocalıya bir gözəl səhər.

Ali Baş komandan veddi əmrini,

Cumdu yağı üstə igid əsgərlər,

Sərçə üstə cuman bir qırğı kimi.

Düşməndən alındı bir-bir şəhərlər.

Pərən –pərən olmuş ordusu ilə,

Ermənilər tamam çaş-baş qalmışdı.

Sonra öz xahişi, arzusu ilə

Yığıb şey-şüyünü sərhəddən aşdı…

***

Koroğlu nəvəsi, Babək nəvəsi,