Zəngəzur dəhlizi və iqtisadi inkişaf
Məlum olduğu kimi, iki gün öncə, yəni 15 İyun tarixində Türk Dünyasının iki nəhəngləri arasında əhəmiyyətli və strateji Bəyannamə imzalanıb. Azərbaycan ilə Türkiyə arasında imzalanan “Şuşa Bəyannaməsi” Türk Dünyasının strateji planına yeni töhvələr vəd etməklə, daha yeni perspektivlərin yaranmasına əlvərişli şərait yaratmış oldu. Bu sənəd ümumilikdə təkcə Azərbaycanla Türkiyə arasında deyil, eyni zamanda, Türk Dünyasını birləşdirən körpünün iqtisadi gücünü artıracaq.
Mahiyyət etibarı ilə qeyd etmək lazımdır ki, bu əhəmiyyətli və olduqca strateji əhəmiyyətə malik sənəd təkcə Türk Dünyası üçün deyil, ümumilikdə ətraf ölkələrin, qonşu və əməkdaşlıq etdiyimiz dövlətlərin, eyni zamanda, Avropa və Asiyanın bir sıra ölkələrinin iqtisadi mexanizminin yenidən formalaşmasına təkan verəcək.
Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizinin aparıcı lokomotivlərindəndir. Bu dəhlizlər üzrə Azərbaycan geniş iqtisadi inkişafında yaxından iştirak edir və regionun bir başa nəqliyyat sektorunun inkişafında əhəmiyyətli rola malikdir, və eyni anda maliyyə dəstəyi ilə yaxından iştirak edir.
Təkcə onu qeyd edə bilərik ki, “Şuşa Bəyannaməsində” geniş yer almış “Zəngəzur dəhlizi” bölməsi öz etibarı ilə bütün Türk Dünyasının iqtisadi potensialına yeni güc vermiş olacaqdır. Bir məqama nəzər salmaqla qeyd edə bilərik ki, bu sənədin gercəkləşməsi daha iri həcmli iqtisadi dövrüyyənin, yəni, Zəngəzur dəhlizi üzərində yerləşən dövlətlərin iqtisadir potensialının birləşməsinə təkan verəcək.
Təkcə rəqəm olaraq qeyd edə bilərik ki, Türkiyə kimi nəhəngin ÜMD (ümumi daxili məhsul) 800 mlrd. Dollara yaxındır, bununla yanaşı, Qazaxıstan Respublikasının ÜDM 200 mlrd Dollara yaxındır, Azərbaycanın ÜDM 49 mlrd-dan biraz artıq, Türkmənistan üzrə isə bu rəqəm 48 mlrd Dollara yaxındır. Ümumilikdə götürdükdə isə, dəhliz üzərindən hərəkət edəcək dövlətlərin iqtisadi potensialı təqribi olaraq 1 trilyon Dollardan artıqdır. Təsəvvür etmək mümkündür ki, bu iqtisadi potensiala malik bir gücün əhəmiyyəti yaxın 5 və ya 10 illiklərdə ölkəmiz üçün hansı prioritetləri qazandıracaq.
Şuşada imzalanan bu tarixi sənəd əsasında iki nəhəngin birgə strateji məqsədi isə, yaxın 5 illikdə Azərbaycanla- Türkiyə arasında xarici dövrüyyənin 15 mlrd Dollara çatdırılmasıdır. Nəzərə alsaq ki, bu gün həmin rəqəm 5 mlrd Dollardan aşağıdır, artıq hansı iqtisadi potensialın yaranmasına səbəb olacağını şahid etmiş oluruq. Eyni zamanda da, Zəngəzur dəhlizinin inkişafı ilk növbədə də Naxçıvanlı iş adamlarının da investisiya qoyuluşuna ciddi pozitiv şərait yaratmış olacaqdır. Ümumi olaraq həmçinin də nəzərə almaq lazımdır ki, bu dəhlizin açılması Avrasiya nəqliyyat şəbəkəsinin yaranmasına səbəb olacaq.
Onu da qeyd edək ki, yaxın 5 illikdə və 10 illikdə ümumilikdə Qarabağ zonası əhəmiyyətli investisiya iqliminin yaranmasına imkanlar yaradır. BP və Signify kimi iri beynəlxalq şirkətlərin bu zonaya investisiya yatızdırmaq niyyətləri artıq bizlərə işarədir ki, Azərbaycanın Qarabağ regionu gələcəyin ən inkişaf etmiş bölgələrinə çevrilmiş olacaqdır.
Hətta qeyd edə bilərik ki, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin bu çərçivədə əhəmiyyətli şəkildə genişlənməsi SOCAR-TPAO kimi nəhəng beynəlxalq şirkətlərin də birgə işləməsinə daha da əlverişli imkanlar yaratmış olacaqdır. Və, bunun nəticəsidir ki, yaxın gələcəkdə nəinki mövcüd olan şirkətlərin iqtisadi əlaqələri genişlənmiş olacaqdır, eyni zamanda da, yeni yaranacaq istehsal sahələrinin inkişafına, yeni yaranacaq transmillik şirkətlərin iqtisadi əməkdaşlığına güc vermiş olacaqdır. Digər bir tərəfdən, Zəngəzur dəhlizinin açılması eyni zamanda da Türkiyə kimi nəhəngin Orta Asiyaya bir başa iqtisadi qapısının açılması, və bu iqtisadi-ticarət qapısının açılması nəticə etibarı ilə bir başa Azərbaycan iqtisadiyyatının da əhəmiyyətli şəkildə inkişafına töhvə vermiş olacaqdır.
Heç şübhə yoxdur ki, bu sənəd yaxın 5-7 ildə Azərbaycanın ÜDM-nin ən azı 60-70 mlrd Dollara çatmasına şərait yaratmış olacaqdır. Bu rəqəm özü özlüyündə məcbur olaraq yaranacaqdır, çünki mövcüd iqtisadi potensialın bu minvalla inkişaf etdirilməsi daha da əhəmiyyətli iqtisadi bazanın formalaşmasına səbəb olacaq.
Qafar Əliyev – iqtisadçı ekspert
